پروتئین وی چیست؛ فواید و مضرات

پروتئین‌ها بخش اصلی سازنده هر سلول زنده و مسئول انجام اعمال گوناگونی در داخل بدن هستند. تشکیل ماده انقباضی عضلات، ساختن بعضی از هورمون‌ها، آنزیم‌ها و آنتی‌بادی‌ها، تبدیل انرژی شیمیایی به کار و انتقال اکسیژن و هیدروژن از جمله اعمال پروتئین‌ها در بدن می‌باشد.

پروتئین وی یکی از انواع پروتئین‌های شیر است و از مقداری زیادی اسیدهای آمینه شاخه دار و سایر اسیدهای آمینه تشکیل شده است. این پروتئین در واقع بخش مایع شیر بوده که هنگام فرآیند تولید پنیر حاصل می‌شود.

شیر گاو تقریباً از 20 درصد پروتئین وی و 80 درصد پروتئین کازئین تشکیل شده است.

هر پیمانه (۲۸ گرم) از این پروتئین شامل موارد زیر است:

• ۱۰۰ کالری؛
• ۵ گرم کربوهیدرات؛
• ۲۰ گرم پروتئین؛
• ۱٫۵ گرم چربی؛
• ۱ گرم فیبر؛
• ۳٫۵ گرم شکر؛
• ۹۴ میلی‌گرم کلسیم؛
• ۱۴۰ میلی‌گرم سدیم.

انواع پروتئین وی:

• پودر پروتیئن کنسانتره
• پروتئین وی ایزوله
• پودر پروتئین هیدرولیزه وی

پودر پروتیئن کنسانتره (Whey protein advance):

پودر پروتیئن کنسانتره (Advance) وی از حذف مواد چربی و لاکتوز از آب پنیر پاستوریزه به دست می‌آید و حاوی حداقل 80% درصد پروتئین است. این پودر پروتئینی رنگی متمایل به سفید دارد و نسبت به انواع دیگر پروتئین‌های وی طعم و مزه بهتری دارد.

این نوع پودر پروتئینی بدلیل تشکیل ژل، خواص امولسیون کنندگی، قابلیت هضم و حلالیت بالاو ایجاد ویسکوزیته بسیار گسترده، بعنوان اصلی‌ترین غنی کننده در تولید ماکارونی، چاشنی، پودینگ، بستنی و پنیرتولید شیرخشک نوزادان، فرآورده­های نانوایی و قنادی، فرآورده­های گوشتی استفاده می‌شود. این نوع پودر پروتئینی دارای خواص بیولوژیکی بهتری نسبت به پودر پروتئین ایزوله و پودر پروتئین هیدرولیزه می‌باشد.

پروتئین وی مجزا (Whey Protein Isolate):

پودر پروتئین ایزوله وی بدون چربی، لاکتوز و کلسترول است، و میزان پروتیئن موجود در آن 90% می‌باشد. به همین دلیل نسبت به دیگر انواع پروتئین وی گرانتر است. پروتئین وی ایزوله از آب پنیر، تولید شده از شیر گاو بدست می‌آید. فرق پروتئین وی ایزوله با دیگر پروتئین کنسانتره و هیدرولیز شده در میزان لاکتوز، چربی و پروتئین می‌باشد.

پودر پروتئین whey isolate حاوی ۱۱ تا ۱۴.۵ درصد پروتئین، ۶۳ تا ۷۵ درصد لاکتوز و ۱ تا ۱.۵ درصد چربی شیر است. این پودر پروتئینی بیشتر برای کاهش وزن، لاغری و بهبود مشکلات گوارشی کاربرد دارد.

پودر پروتئین هیدرولیزه وی (Whey Hydrolyzed):

تمامی پودرهای پروتئین وی از آب فرآورده‌های لبنی تهیه می‌شوند اما پروتئین هیدرولیزه وی در فرآیند تولید شیر به دست می‌آید. بهتر است بگوییم بخشی از شیر است که از کشک یا شیر دلمه بسته جدا می‌شود. این پودر پروتئینی نسبت به دیگر انواع پودرهای پروتئین وی به دلیل هیدرولیز شده بودن هضم راحت‌تری دارد.

برخی از ورزشکاران همچون بدن سازان از این پودر به عنوان منبع غنی پروتئین به منظور تأمین آمینو اسیدهای ضروری بدن استفاده می‌کنند.

خواص پروتئین وی:

تقویت قدرت عضلانی:

توده عضلانی بدن به طور طبیعی با افزایش سن کاهش می‌یابد و توده چربی افزایش پیدا می‌کند و خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌های مزمن را افزایش می‌دهد.

با این حال مطالعات نشان می‌دهند انجام ورزش‌های قدرتی به همراه رژیم غذایی سالم می‌تواند در کاهش این علایم نقش داشته باشد. پروتئین وی که از جمله پروتئین‌های با کیفیت بالا است، غنی از آمینو اسیدهای شاخه دار از جمله لوسین است و نسبت به سایر پروتئین‌ها نظیر کازئین و سویا در تقویت قدرت عضلانی مؤثرتر است.

کمک به کاهش وزن:

نتایج حاصل از مطالعات نشان می‌دهند مصرف پروتئین وی می‌تواند به کاهش وزن کمک کند. همچنین دریافت این پروتئین می‌تواند سبب افزایش بافت عضلانی شود.

کمک به بهبود سرطان:

برخی از مطالعات همچنین نشان داده‌اند مصرف پروتئین وی می‌تواند در افزایش سطح آنتی اکسیدان های بدن از جمله گلوتاتیون نقش داشته باشد و در بهبود سرطان به ویژه سرطان پروستات نقش داشته باشد.

کمک به کنترل قندخون:

پروتئین وی یا همان پروتئین آب پنیر در تعدیل قند خون نیز مؤثر است. این پروتئین از طریق افزایش حساسیت به انسولین سبب کاهش قندخون می‌شود. در نتیجه مصرف پروتئین آب پنیر می‌تواند به عنوان یک درمان مکمل در کنار سایر روش‌های درمانی برای افراد مبتلا به دیابت مفید باشد (البته در صورت نداشتن مشکلات کلیوی).

کنترل التهاب:

التهاب نوعی پاسخ بدن در مقابل هرگونه آسیب است که درکوتاه مدت مفید است اما تحت یکسری شرایط خاص ممکن است مزمن شود و مشکلات زیادی را برای بدن ایجاد کند.

محققان در یافته‌اند دوزهای بالای مکمل‌های پروتئین وی یا آب پنیر به طور قابل توجهی باعث کاهش پروتئین واکنش پذیر CPR که نشانگر اصلی التهاب در بدن است می‌شود.

کاهش کلسترول:

پروتئین وی همچنین می‌تواند اثرات مفیدی روی کاهش سطح LDL داشته باشد. در یک مطالعه که روی افراد مبتلا به اضافه وزن انجام شد نتایج نشان دادند، دریافت 54 گرم پروتئین وی در یک روز طی مدت 12 هفته سبب کاهش کلسترول LDL و کلسترول تام می‌شود.

بهبود بیماری التهاب روده:

بیماری‌های التهابی روده یک اصطلاح کلی برای بیماری‌های کرون و کولیت اولسراتیو می‌باشد که با التهاب در دستگاه گوارش مشخص می‌شود. برخی از مطالعات نشان می‌دهند مصرف پروتئین وی می‌تواند به بهبود علائم این بیماری‌ها کمک کند.

آسم:

پروتئین وی همچنین می‌تواند دستگاه ایمنی کودکان را در مقابل آسم تقویت کند. مطالعه‌ای که روی کودکان مبتلا به آسم انجام شده بود نشان داد کودکانی که به مدت یک ماه روزانه 10 گرم پروتئین وی مصرف کرده‌اند سیستم ایمنی قوی‌تری نسبت به سایرین دارند.

قدرت سیر کنندگی:

یکی دیگر از اثرات بینظیر این پروتئین قدرت سیرکنندگی بالای آن است. همه پروتئین‌ها به یک میزان خاصیت سیر کنندگی ندارند. نتایج حاصل از مطالعات نشان می‌دهند پروتئین وی نسبت سایر پروتئین‌ها خاصیت سیر کنندگی بیشتری دارد.

محدودیت‌های مصرف پروتئین وی:

• توجه: خانم‌های باردار و شیرده باید حتماً تحت نظر پزشکشان از این پروتئین استفاده کنند.
• توجه: همچنین باید توجه کرد مصرف بیش از حد این پروتئین فاقد اثر مثبت است زیرا بدن فقط در مدت محدودی می‌تواند از این پروتئین استفاده کند واستفاده بیش از اندازه از این پروتئن ممکن است عوارض گوارشی نظیر حالت تهوع، درد، نفخ، گرفتگی عضلات، نفخ شکم و اسهال را به همراه داشته باشد.
• توجه: بیماران مبتلا به پارکینسون یا پوکی استخوان که از داروی لوودوپا استفاده می‌کنند باید از مصرف این پروتئین خودداری کنند.
• توجه: عوارض جانبی نظیر آسیب به کلیه‌ها یا کبد، ایجاد پوکی استخوان یا واکنش آلرژیک ممکن است در اثر مصرف دوزهای بالای این پروتئین ایجاد شود.

انسیه محمدخانی، کارشناس ارشد علوم تغذیه

 منابع:

• www.health.harvard.edu
• www.webmd.com